Al lizeriou hag ar sciantou

Da genta, setu un destenn tennet eus ul leor anvet: "Brediah er fé" , scrivet e 1845:

"Ol, en dud, emé hur Salvér, e hanauou reih-mad er ré e vou a me scol, dré er garanté e vou guélet étré-z-ai.
Hac é guirioné, ér pen quetan ac er Grechémeah, quer sterd ha quen tuem e oé er garanté étré er fidelèd, ma laré er bayanèd ind-memb : sellet na péh ur garanté en dès dud-cé en eil é quevér éguilé!
Leinein e ramb, ér Scritur santel, penaus er Grechénion ne oé enhai ol nameit ur galon hac un inean hemb quin.
Ind hum dolpé ér memb léh aveit gobér ou fedenneu, eit cleuet conzeu Doué, eit tostat d'er Sacremanteu; ha goudé, ind e gueméré, doh er memb taul, ur prèd, avel bredér, é ty er memb tad.
Ne vezé quet cleuet larèt én ou mesq : en dra-man e zou d'eign, hac en dra-zé e zou d'id; ne oé ahont na peur na pinhuiq; rah er fidelèd en doé bet degasset eén ur bern ou madeu étal treid en Apostoléd, eit ma vehé bet lodec peb-unan ac er péh e aparchanté d'an ol."

E-barz an destenn_man e cavom gériou scrivet en ur giz dishenvel eus hon amzer, coulcoudé n'eus ket calz amzer etre al leor-man an hon amzer. Scivet éo ar " Brédiah er Fé" e 1845 , tost 160 bloa a zo etre al leor-man ha ni. Ar yez a zo troet drouc fall er maré 160 bloa, lizeriou ken bouézuz evid ar brezonec a zo laket var maez hep reson ebet. Ur systèm sot a zo crouet anvet ar "BZH" , ur systém evid ober faziou ouz ar yez.
Ar "BZH" a zo diesoh da compren eged an théorie ar relativité d'ar Einstein !! Gwelet 'm eus tud ne hellont konz pe scriv brezoneg ha se goudé 10 bloa kentéliou noz !! Penn mab den n'eo ket aozet da zesc traou fals. An empenn n'eo ket ur camputer leh eo posibl laca progammou hep cudenn. An empenn a gar traou logic evid ar spered .Kemerom ur scouer: ur helener a zesc geometricou evid scolidi yaouanc hac e oé laret araoc dezo :"E brezonec n'eus ket lizeriou : C; Q; X ", hac ar heler matematicou en ur zeski ar scolidi a lar dezo: "Kemerom ur tri-horn "a, b, c" ar hortez ab a zo ingal ar hortez bc ha ma dastummom ar hosteziou ab+bc hon eus ar hostez ac=ab+bc." Ha petra sonjit var ar paotr a zo desket dezan e brezonec n'euk ket lizer "c"?? Sur e vo collet hac epad ur bugel saoznec pe galec a zesk matematicou an doaré naturel ar bugel brezoneger a vezo clan barz e spered peogwir n'eo ket gouest da compren perac n'eus ket lizeriou "c, x, q" e brezonec hac int a zo implijet evid ar matematicou... ha perac ur bugel brezoneger a zo handicapet gand an dra-man hac ur bugel galec pe saoznec a c'hell ober gand ar "c,x,q" an dra-se oh ober drouc braz barz ar spered ar bugel a zesc brezonec, marteze ar buguel man en deus cudenn all gand he dud na gomzint ket brezonec hac ouzpenn-se red eo dezan da zesk ur yez anvet "BZH" hac a zo ur sytem lizeriou fall evid ober faziou. an oll traou-man ouzpenn-se a zo liammet gand istor ar yez, penaos e veze gwellet ar yez brezonec gwechall?? Evel ur yez ar blouked pe yez ar baizanted pe hoaz evel yez an hini a zo sot evel testennou "Bécassine" . Ha siwaz, breman pa lennan ur hazetenn evel "Ya" eo ur gwir torr-penn peogwir an empenn a zo boazet da labour an doaré reiz hac ar brezonec "Ya" a zo ur brezonec chimic leun ar faziou. Hag ato lenn a rann meur a wech ar pennadou evid sell ma vefe ar gériou scrivet gant ar "H" a zo ethymologiel pe eus ar systèm disciant "BZH".
Peleh eman Breiz?? Breiz a zo e Europa, hac tost 700 a villion a dud implijet eo ganto lizeriou latined ha n'eus ket ur pobl en deus laket var maez lizeriou eus ar latined. Hep e breiz. Ar pobl americaned an nort a zo tost 300 000 000 million memestra evid america ar sud hac an oll implij ar sytém latined gant ar "c,x,q". Setu perac barz ar poblou e vez cavet tud barrec var ar sciantou caled hac n'eus sciantour ebet e Breiz var ar brezonec.
Evid echu, me a laran evid adlacaat lizeriou ken bouésuz evel ar "c, x, q" bouézus int , m-eus scrivet, evid ober matematicou, biologiez, chimiec,... se-zo n'eo ket evid ober matematicou hac all met evid laca an tammig spered sciant barz ar yez brezonec , hon amzer a zo amzer ar sciantour hac ar sciantourion.