Prezegenn war ar Maen-Log e C'hoursez Digor

Prezegenn war ar Maen-Log e C'hoursez Digor

Gorsedd de Bretagne Ludovic Louboutin Embanet ar 17/07/09

Hebarc'h dileuridi a Gembre, a Gerne Veur, Breudeur ha c'hoarezed, mignoned, Dek vloavezh ha kant a zo aet hebiv deomp abaoe m'eo bet degemeret ar Vretoned e Kerdiz gant Hwfa Mon, arc'hdrouiz Goursez Kembre. Pa laran degemeret ez eo eveljust degemeret evel Breudeur evel izili eus ar C'hoursez, hini Gembre d'ar mare se araok dezho dont da vezañ izili eus Goursez Breizh pa zivizas ar Vretoned sevel ur C'hoursez en tu mañ da Vor Breizh war patron hini Gembre. War roudoù Kervarker bet en Abergafenny e 1838, e kerzhe ar re se, savet c'hoant dezho da lakaat ar Vretoned d'en em gaout asamblez a bep tu d'ar mor, da unaniñ tammoù ar c'hleze torret gant gwallzarvoudoù an Istor. Pebezh pennad mat a hent a zo bet graet abaoe gant hor goursezou ! Lidet e oa bet bloaz paseet pevar ugentved bloavezh ha Goursez Kerne Veur. Lid arouezius « Priedelezh ar C'hleze » a vo azalek bremañ ul lid kreiz en diabarzh hor goursezoù pa vo graet evit ar wech kentañ e Kerne Veur ivez e miz Gwengolo a zeu. Trugarez a laromp da Gembreiz ha da Hwfa Mon, « Priñs Arc'hdrouized an amzer dremenet, an amzer a vremañ hag an amzer da zont » evel ma oa bet graet anezhañ gant Charlez ar Gofig gwech all. Trugarez evit an anaoudegezh « Diolch i chi, Brodyr o Gymru, am eich nawddogaeth » “Mur ras dheugh-why, Breder Kernow, rak agas fydhians” Er bloaz-mañ e lidomp ivez daou c'hantved bloavezh marv Thomas Paine, mignon Iolo Morgannwg, dihuner, krouer dispar ar C'hoursez. Thomas Paine a oa bet ganet e Thetford e Bro Saoz e 1737. Mont a reas da Amerika elec'h ma savas a du gant emrenerezh ha librentez ar vro a anvas eñ evit ar wech kentañ « the United States of America » Stadou unanet Amerika. E skrid “Common sense” embannet un nebeut miziou araok diskleriadur an emrenerezh e 1776 a reas berzh spontus hag a levezonas George Washington ha John Adams. Deuet endro e Bro Saoz e saludas Thomas Paine an dispac'h e Bro- C'hall. Skrivañ a reas “The Rights of Man” Gwirioù Mabden e 1792. Kaout a rae dezhañ e talveze ar gwiriou se evit ar maouezed ivez. Degemeret e voe evel sitoian gall, dilennet evel kannad met nac'hañ a reas votiñ ar marv evit ar Roue. Neuze e voe lakaet en toull gant ar Spontourien dre ma oa ouzhpenn ginidig a Vro Saoz ha mignoned d'ar Jirondined. En e levr “The Age of Reason” Oadvezh ar Gwir e savas a enep emzalc'h ar relijion kristen hag an istoriou spontus kontet e barzh ar Bibl a yae d'ber ur skouer dic'houest da lakaat ar garantez da renañ etre an dud. Doujañ a rae koulskoude da gredennoù an dud. Goulenn a rae ivez digant ar broioù digreskiñ o armeou eus dek dre gant ha pevar ugent evit ma c'hellfe ar bed bevañ e peoc'h. Tagañ reas ar sklavelezh ivez ha kement se ne voe ket prizet gant ar berc'henned vras, c'hellit krediñ ! Rak se e voe laosket a gostez gant Mirourien ar Stadou Unanet o doa aon rak e vennozioù. Kazi disonjet gant an holl e teuas da vezañ. Gant ar skiantour meur Thomas Edison e voe digaset endro da sonj an dud. Da gentañ peogwir e oa Paine un ijinour a faeson hag en doa ijinet ar c'houlaouenn o teviñ hep moged hag ar pont orjal. Thomas Edison a anzavas ivez e oa Paine « prederour politikel brasañ” ar Stadoù Unanet. Barack Obama en deus meneget Thomas Paine en e brezegenn gentañ a Brezidant. Emichañs e teuio an den mat se da vezañ brudet a nevez, neuze ! En ul levr bihan embannet tri bloaz goude e varv en deus pledet Thomas Paine gant orin ar frañmasonnerezh hag a oa evitañ an Drouiziezh, relijion an heol hag an amzer diharzh. Bez e c'helle eveljust Thomas Paine komz diwar benn an Drouiziezh, mignon ma oa da Iolo Morgannwg diazezour ar Goursezoù. Kontañ a ra alies ar C'hallaoued o deus krouet pep tra araok pobloù all ar bed. Abaoe o Dispac'h, hag a c'hoarvezas trizek vloaz warlerc'h hini ar Stadoù Unanet, e faot dezho kenteliañ ar bed a bezh e keñver Gwiriou Mabden. O c'hredennoù republican a vefe hollvedel evel o yezh sañset ! Farsus eta p'o deus lakaet mistri vras ar Republik tud evel Paine en toullbac'h ! P'o deus argaset ar Jirondined hag a salude an Dispac'h e Breizh kurunennou deliou derv ganto war o fenn da zerc'hel sonj eus an Drouized kozh, moarvat ! Iolo Morgannwg a save ivez a du gant ar mennoziou dispac'hel. Kredin a rae dezhañ e oant mennoziou gouest da gas planedenn Mabden waraok. Morse er penn kentañ tout n'eo bet ar mennoziou republican gall hollvedel. N'eo ket bet nullet ar sklavelezh gant ar Republik araok 1848 ! N'eo ket bet roet ar gwir da votiñ d'ar maouezed araok ar bloavezh 1944 ! Ha kenderc'hel a ra bagadoù beleien republikan'zo da avieliñ o spered hollvedel d'ar poblou bihan er C'hwec'hkogn en ur leuskel ar maouezed da chom e porched o iliz benniget. Breudeur ha c'hoarezed n'hon eus kentel ebet da gaout digant an dud se ! N'omp ket da vezañ kenteliet gant ar re n'o deus gouezet nemet sankañ tud du war gador ur sekretour stad disterig evel un digarez da reiñ deomp da grediñ e vefent digor o spered Un aluzenn ha tra ken ! Restachoù rukunus ar c'holonialism dismegañsus ! Evel er Stadoù Unanet er bloaz-mañ hon eus ni e Breizh dilennet bloavezhiou'zo dija un den du evel maer. Ha paz dre ma oa du just awalc'h met dre ma oa gouest ! Dalc'homp d'an hent mat, an hini a gas ac'hanomp d'en em gaouet gant holl poblou ar bed, bras pe vihan ! N'eo ket achu an Dispac'h tamm ebet keit ma c'hello unan bennak lavaret eo euc'h d'e nesañ abalamour d'e liv pe d'e yezh.

Dom Duff, kaner pagan !

Pezscriv ar 24/06/2009 à 16:11
Dom Duff, kaner pagan !
Eus Bro Leon emañ Dom Duff, deus ar C’hernig e Ploueskad. Eno en deus bevet e yaouankiz, klevet brezhoneg forzh pegement gant an dud a-ziwar-dro.Kalz en deus desket gant e dad-kozh eus St Nouga. RUST eo mouezh Dom Duff ‘giz reier ar Vro Bagan ! « Pa on bet er skol labour-douar em eus bet tro ivez da glevet brezhoneg eus korn-broioù all ken e oan estonet » .
Kaner eo Dom Duff
Kaner eo Dom Duff met paz kaner ‘vel ar re all.« C’hoariet ‘m eus da gentañ e strolladoù muzik er festoù-noz hag er strollad Diwall ‘pad bloavezhioù . Tro em boa da selaou muzik ar vro, muzik Breizh hag em eus bet c’hoant a-viskoazh da c’hoari muzik all, disheñvel. P’am eus klevet ar strollad Storlok em eus soñjet e oa tu da ganañ e brezhoneg en ur mod all gant ur spered all . Sevel kanaouennoù a zo evidon un digarez evit skrivañ traoù ». Kar koulz laret toud kanaouennoù Dom Duff zo bet savet gantañ TON HA SON..
Brezhoneg ha muzik
Ar pezh a blij d’ar c’haner eo ober UL LIAMM etre ar muzik hag e yezh, ar brezhoneg , lakaat al lusk an eil da vont gant egile. Ar muzik a deu d’e spered a-raok ar pozioù. « Pa vez gwask warnon e skrivan muioc’h ! lod eus komzoù ma fladenn ziwezhañ a zo bet savet war ar prim » Plij a ra da Dom Duff c’hoari gant ar gerioù pe sevel pozioù nevez (« kenatchao » meskaj kenavo ha tchao.)
Peseurt muzik eo hini Dom Duff ?
« Ne blij ket din bezañ lakaet en ur voest, un tammig torr-penn eo ! UR STUMM DIN MA ‘UN EO » a lar Dom Duff. Gwir eo n’eo ket muzik keltiek, na muzik HENGOUNEL, n’eo ket muzik rock kennebeut all. « Power acoustic pe folk acoustic » setu un tamm petra eo muzik Dom Duff. C’hoari a ra ar c’haner gitar gant kalz a startijenn. TEIR FLADENN a zo bet savet gantañ : « Straed an amann » e 2OO3 , « Lagan » e 2OO6 hag ur bladenn nevez e-unan. Sonerien a zo o c’hoari gantañ war an div bladenn gentañ, PEURLIPET int bet. Ar bladenn ziwezhañ a zo simploc’h ar mod m’eo graet, tapet ‘b’r salioù lec’h m’eo bet o c’hoari (Karaez,Gwened,Kemepr, Roskanvel… Donegal) « tonioù ha komzoù a zo c’hoazh leizh ma spered ».
Hag internet ?
« A-benn pemp bloaz amañ e vo toud ar muzik hag ar journalioù war internet ! » ‘Blamour da se eo bet lakaet e ganaouennoù gant Dom Duff war internet. 26 OOO a dud a zo bet o selaou ur ganaouenn bennak bet savet gant ar c’haner. Savet zo bet UL LEC’HIENN A-FESON gantañ da lenn e brezhoneg, e galleg pe e saozneg. « Gant internet e vez tu din kontañ ar gaoz gant mignoned o kanañ eveldon dre ar bed, ha gant se kaout an tu da vont da ganañ tu pe du . E Bro Iwerzhon e oa er miz tremenet e Dulenn (Dublin) ha Galway. E kalz plasoù e Breizh e kan Dom Duff er bloaz-mañ. « Me zo un tamm ‘vel un artizan », a lar Dom Duff , ur mousc’hoarzh war E VUZELLOU « ‘wechoù ‘vez roet al labour din, ‘wechoù ne vez ket ». Ur bladenn all a zo dijà war ar stern ha labourat a ra ar c’haner gant ur strollad da sevel un abadenn nevez a vo prest evit Gouelioù Etrekeltiek an Oriant.
Da lenn ha da glevet Dom Duff, ‘it da sellet war www.domduff.com !
gerioù diaes :
rust : rugueux, rèche
ton ha son : paroles et musique
ul liamm : un lien
ur stumm din ma-un’ eo : c’est un style personnel (à moi)
hengounel : traditionnel
Teir fladenn : trois disques (pladenn est un mot féminin)
Peurlipet : soigné
Ul lec’hienn a-feson : un site de qualité
E vuzelloù : ses lèvres


Ha deoc’h
Muzik Zeppelin strink ha stirlink
Komzoù Abernot stok ha storlok
O Jezuz evelato ‘lar Chan ar C’hanig
Ur c’han hag e ziskan etre Grall hag ar Milig
Ar paotr amañ dirazoc’h a grog da gontañ
deoc’h mennozhioù en e spered, deuet en un taol,
souden, sonjoù ken brav , ken krenn deus amzer e oad krenn
fardet ‘vel ur mell rata, hep tamm silzig, hep banne soubenn
La musique du Zeppelin jaillit et cliquette,
Les mots d’Abernot cognent et s’entrechoquent,
O Jesus, voyons s’étonne Chan ar C’hanik
Un chant et sa réponse entre Grall et l’Emile…
Le gars ici, devant, se met à vous conter,
Ces souvenirs surgissent si précis,
mijotés à petit feu.
Setu piv eo Dom Duff ! (diwar e bladenn « Straed an Amann »)


Glad hon bro : abati ar Releg
Hervez ar vojenn kontet gant Albert Vraz (Albert le Grand) er 17vet kantved, e vije bet savet un abati ‘ba traonienn ar C’hefleud ken abred hag ar 6vet kantved. Nepell alese, ‘ba Brank-Haleg, e vije bet un emgann bras etre Conomor ha roue Domnone Judual hag ur bern soudarded vije bet lazhet, Conomor en o zouez. Da c’houde e vije bet savet un abati e-kichen al lec’h-emgann, interet relegoù ar soudarded varv ‘ba bered an abati ha graet « abati ar Releg » deusoutañ evit delc’her soñj deus korfoù-marv ar soudarded. Ne chom netra deus an abati-se koulskoude ha n’omp ket gwall sur e vije bet deusoutañ e gwirionez.
Ar c’hevaez evit DIFRAOSTAÑ an douaroù
Kar an abati a weler c’hoazh hirio an deiz a zo bet savet e 1132 gant menec’h sistersian deuet deus abati Bear (Bégard). En ul lec’h gouez, er c’hoadoù e troad Menez Are, oa bet savet an abati. Tamm-ha-tamm oa bet roet douaroù d’ar venec’h gant aotrouien ar vro, met douaroù da zifraostañ, lanneier er menezioù. A-benn sachañ tud d’ober al labour, ar venec’h ‘noa kinniget ur c’hontrad EMSAV d’ar beizanted : ar c’hevaez (quévaise). Roet e vize d’ar peizant un tamm douar, an dalc’h (tenure), ennañ un devezh-arat douar-labour ha plas da sevel un ti hag ul liorzh. E-kichen an dalc’h e oa un dachenn zigor (champ ouvert) da zifraostañ ha da c’hounit. An EOSTAD ‘vize ingalet etre ar peizant hag ar venec’h. Meur a beizant a c’helle labourat war ar memes tachenn zigor, gant pep hini e di-feurm. Setu ma teue war-wel KÊRIADENNOÙ bihan, evel hini ar Goenidoù ‘ba parrez Berrien. Ar peizant na laboure ket an dachenn ‘pad bloaz ‘vize skarzhet kuit deus e di hag unan all vize lakaet en e blas. PENNHÊR an dalc’h ne oa ket ar mab henañ, e-giz kustum, met AR BIDOC’HIG. Peadra zo da soñjal e teu ar ger gallek « quévaise » deus ur ger brezhonek gant « maez » e-barzh.
Amzer ar gwalleurioù
Savet oa bet abati ar Releg war HARZOÙ eskoptioù Leon, Kerne ha Treger. E fin ar Grennamzer, an abati ‘noa douaroù ‘barzh an tri ESKOPTI-se, rannet e peder lodenn. Al lodenn gentañ oa en-dro d’an abati, an eil e Sant-Riwal, Brasparzh, Pleiben, betek Gouezeg, an trede e trowardroioù Plufur hag al lodenn diwezhañ oa en-dro da Sant-Nouga e Bro-Leon. Pinvidik ha galloudus oa deuet da vezañ an abati, gant gwirioù justis bet roet dezhañ gant duked Breizh. Met ne badas ket. Reuz oa bet dija e-kerzh ar brezel kant vloaz pa oa bet hanter-distrujet an abati gant ar Saozon. E 1458 oa aet an abad da sot hag e familh ‘noa profitet deus e gleñved evit dispign madoù an abati. Er 16vet kantved, roue Frañs François 1añ ‘noa anvet e penn an abati un abad deus Pariz na zeuas biskoazh d’ar Releg. Koulskoude e teuas a-benn da rastellat madoù ar venec’h ken e oa kazi rivinet an abati PA DARZHAS an Dispac’h Bras. Implijet evel kraou e-pad ur pennad e oa bet gwerzhet da c’houde. En naontekvet kantved e oa bet dalc’het er stad vat gant ar perc’henn met manac’h ebet na zeuas morse da vevañ e-barzh. An abati a zo bremañ da Guzul jeneral Penn-ar-Bed a ra war-dro al labourioù reneveziñ.
Koñsertoù ha DISKOUEZADEGOÙ
Deus an hañv vez koñsertoù ha LAZOÙ-KANAÑ. En ti e-kichen an abati ‘vez aozet un diskouezadeg disheñvel bep bloaz. Diwar-benn ar c’hevaez eo hini ar bloaz-mañ. Evit ar re a blij dezhe bale zo gwenodennoù e-leizh en-dro d’an abati hag ur restaorant war ar blasenn da dapout nerzh a-raok ar valeadenn.
Gerioù diaes :
Difraostañ : défricher.
Emsav da : avantageux pour.
Eostad : récolte, moisson.
Kêriadennoù : villages.
Pennhêr : héritier.
Ar bidoc’hig : le benjamin.
Harzoù : frontières.
Eskopti : évêché.
Pa darzhas : quand éclata ; du verbe tarzhañ : éclater.
Diskouezadegoù : expositions.
Lazoù-kanañ : chorales.

Mona Ozouf , merc’h Yann Sohier

Hiriou ar 10/06/2009 à 10:30
Mona Ozouf , merc’h Yann SohierE gwerzh emañ levr diwezhañ Mona Ozouf « Composition française ». ur sell eo war eñvorennoù he bugaleaj C’HWEK HA C’HWERV war un dro.
Chomet MINOREZ, da bevar bloaz, pa oa marv he zad da dregont vloaz, mestr skol laïk e oa. Chom a reas neuze gant he mamm, mestrez-skol ivez. Homañ, glac’haret da viken, oa n’em daol da vevañ he KANV, distag deus ar vuhez ordin.. Derc’hel a reas KASONI e-keñver” an Emsav breizhat” ha brezhonek a oa, hervezi, kiriek deus maro he gwaz, dre ma oa bet ur stourmer re galonek ‘vit ar brezhoneg hag e vro. Ar vrud a rede e oa MARV WAR AR STERN.
A- drugarez dezhi e pareas Mona deus KANV ha diouer he zad, un tad tost DIANAVd’ar plac’hig nemet dre eñvorennoù he mamm. Ar vamm-gozh, gwir breizhadez sonn ha kreñv, n’oa ket desket galleg met memestra e lare e oa gallez da vat! Ar pezh na gomprene Mona ket gwall vat .
Mona oa skoliatet e skol publik Plouha, gant merc’hedigoù he oad, eno oa he mamm renerez. Marteze n’em gave ket tre en he flas eno hag en em daolas DA LENN STANK levrioù he zad. Eviti e oa ur veaj en ur bed all, “bed ar gêr“. Levrioù he zad troet war ar bed keltiek oa kalz dedennusoc’h ha pinvidikoc’h evit re ar skol publik!

l'ethnologue Hocine Nedjar participe au stage d'immersion de Ti ar vro.

D'origine algérienne, il est accro au breton
.

À Lesneven, l'ethnologue Hocine Nedjar participe au stage d'immersion de Ti ar vro. Une manière « de pénétrer l'esprit de la population ».« C'est une semaine dense, qui construit mon imaginaire. » Hocine Nedjar, ethnologue de 43 ans né en France de parents algériens, achève son stage intensif de breton à Lesneven. C'est la deuxième fois qu'il participe à la session proposée par l'association Ti ar vro. Cours, théâtre, chant, visites, hébergement chez l'habitant : les stagiaires vivent et parlent breton du matin au soir.
Hocine Nedjar vit à Nanterre ; il pratique le breton depuis sept ans. Chaque vendredi soir, il rejoint l'association des Bretons de Rueil-Malmaison pour parler « brezhoneg ». Son métier le porte naturellement à se familiariser avec les langues minoritaires. « C'est nécessaire pour pénétrer l'esprit d'une population, explique-t-il. On a tous une culture qui nous appartient. Elle est indispensable pour se connaître et accepter les autres. »
Au-delà de l'aspect professionnel de l'immersion, Hocine Nedjar évoque pourtant une démarche personnelle. « Ma grand-mère algérienne ne parlait pas un mot de français. J'ai commencé à m'interroger sur la pluralité de ma culture. De 1973 à 1986, j'ai découvert l'Algérie. Et ma culture à travers les autres, moi qui ne parlais pas arabe. C'est là que j'ai développé un regard ethnologique. »
Le jeune homme revient en France poursuivre ses études supérieures en histoire et ethnologie. « J'ai fait la connaissance d'un Breton, raconte Hocine Nedjar. J'ai découvert la langue et la spiritualité bretonnes. » L'île de Groix et le breton vannetais deviennent alors ses spécialités ; il leur consacre un mémoire.
L'ethnologue en est persuadé, « la langue bretonne est le reflet de la civilisation bretonne. À côté de la mondialisation, il faut préserver les langues minoritaires. Le breton compte 300 000 locuteurs ; 15 000 d'entre eux ont moins de 40 ans. Mais il y a des initiatives individuelles qui illustrent la persévérance de l'âme celtique. »
Hocine Nedjar fait ce qu'il appelle de « l'ethnologie participative ». À Lesneven, avec les stagiaires et les familles qui les hébergent, il peut donner libre cours à son goût pour la conversation. « Parfois, je suis tellement dedans que je sors des expressions en arabe ! »
Hocine Nedjar habite chez Jo Kermoal, lui aussi ardent défenseur du breton. « Ça me prend aux tripes, explique ce responsable d'association. J'accueille des stagiaires depuis trois ans. J'ai reçu une Islandaise, un Russe et maintenant un ethnologue d'origine algérienne. C'est très enrichissant et ça donne une vraie ouverture d'esprit. »
Catherine JAOUEN.